Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ενός Δήμου αποτελεί ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα τοπικής και εσωτερικής ανάπτυξης του Δήμου σε εναρμόνιση με τις κατευθύνσεις αναπτυξιακού σχεδιασμού σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Αφορά την οργάνωση δράσεων τόσο για την ανάπτυξη των υποδομών και των τοπικών επενδύσεων, όσο και τη βελτίωση της υφιστάμενης οργάνωσης και λειτουργίας των δημοτικών υπηρεσιών και των φορέων που εποπτεύονται από το Δήμο, μεριμνώντας για τη βέλτιστη διαβίωσης των πολιτών και την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών. Επομένως, πρόκειται για ένα σύνθετο Πρόγραμμα, πολυτομεακού χαρακτήρα, με μεγάλο εύρος θεματικού αντικειμένου αντίστοιχου του φάσματος των θεμάτων που απασχολούν καθημερινά τον Δήμαρχο και το Δημοτικό συμβούλιο.

Σύμφωνα με το άρθρο 175 του Ν. 4555/2018 «Κλεισθένης Ι», για το μεσοπρόθεσμο προγραμματισμό των Δήμων εκπονείται Τετραετές Επιχειρησιακό Πρόγραμμα, το οποίο εξειδικεύεται κατ’ έτος σε Ετήσιο Πρόγραμμα Δράσης. Το τεχνικό πρόγραμμα αποτελεί μέρος του Ετήσιου Προγράμματος Δράσης και επισυνάπτεται σε αυτό, ως παράρτημα. Για την ψήφιση και εκτέλεση του προϋπολογισμού κάθε έτους απαιτείται η κατάρτιση τεχνικού προγράμματος για το έτος αυτό. Ο ετήσιος προϋπολογισμός εκάστου έτους, καθώς και το ετήσιο τεχνικό πρόγραμμα, πρέπει να εναρμονίζονται με τις κατευθύνσεις και τις παραδοχές του αντίστοιχου Ετήσιου Προγράμματος Δράσης, καθώς και με το Τετραετές Επιχειρησιακό Πρόγραμμα.

Η εκπόνηση των επιχειρησιακών προγραμμάτων των ΟΤΑ γίνεται βάσει της υπ’ αριθμ. 41179 / 2014 Υπουργικής Απόφασης με τίτλο «Περιεχόμενο, δομή, τρόπος υποβολής των Πενταετών Επιχειρησιακών Προγραμμάτων των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α) α΄ βαθμού για τη δημοτική περίοδο 2014−2019». Η εν λόγω υπουργική απόφαση δεν έχει έκτοτε επικαιροποιηθεί, συνεπώς ισχύει ως έχει.

Η εκπόνηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος είναι συνεπώς μία θεσμική υποχρέωση των Δήμων, η οποία τυπικά υλοποιείται κατά το πρώτο έτος της προγραμματικής περιόδου και έχει ως σκοπό τον προγραμματισμό, την παρακολούθηση και την μέτρηση των δράσεων, ενώ καλείται να συμμετέχει σε όλες τις φάσεις τόσο τα διοικητικά στελέχη, όσο και το σύνολο, ει δυνατόν, της τοπικής κοινωνίας. Επί της ουσίας, το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα αποτελεί το πιο χρήσιμο εργαλείο της δημοτικής αρχής, μέσω του οποίου οι δαπάνες του προϋπολογισμού συνδέονται με τις δραστηριότητες των δημοτικών υπηρεσιών και κοστολογείται το αναμενόμενο προϊόν των δραστηριοτήτων αυτών.

Η ΕΕΤΑΑ έχει δημοσιεύει σχετικό οδηγό εκπόνησης επιχειρησιακών προγραμμάτων. Ο οδηγός αυτός δεν έχει υποχρεωτικό χαρακτήρα, ενώ ταυτόχρονα συμπληρώνει 10 έτη «ζωής» χωρίς να έχει επικαιροποιηθεί. Αντικατοπτρίζει ανάγκες άλλης εποχής, τη στιγμή που στο μεσοδιάστημα έχει αλλάξει τόσο η δομή της Αυτοδιοίκησης, όσο και οι κοινωνικές, οικονομικές και υγειονομικές συνθήκες. Δεν τον απορρίπτουμε για την εκπόνηση του Επιχειρησιακού Προγράμματος του Δήμου, αλλά κρατάμε από αυτόν μόνο τα θετικά και επίκαιρα στοιχεία του. Το ίδιο έπραξε και η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας και άλλοι Δήμοι της χώρας, οι οποίοι δεν ακολούθησαν τον εν λόγω Οδηγό, παράγοντας τελικά ένα πραγματικά εντυπωσιακό στρατηγικό κείμενο.

Συνοπτικά, η διαδικασία εκπόνησης περιλαμβάνει τα εξής κύρια στάδια:

• Στρατηγικός Σχεδιασμός, όπου λαμβάνει χώρα η καταγραφή και αξιολόγηση της υφιστάμενης κατάστασης, ο καθορισμός του νέου αναπτυξιακού οράματος και στρατηγικών στόχων και αξόνων προτεραιότητας του Δήμου.
• Ψήφιση του ανωτέρω από το ΔΣ και ανοιχτή δημόσια διαβούλευσή του.
• Επιχειρησιακός Σχεδιασμός και Οικονομικός Προγραμματισμός, όπου λαμβάνει χώρα ο μεσοπρόθεσμος προγραμματισμός δράσεων, καθώς και ο προσδιορισμός δεικτών παρακολούθησης και αξιολόγησης
• Ψήφιση του ανωτέρω από το ΔΣ.
• Οριζόντιες δράσεις εξωστρέφειας του έργου, καθ’ όλη τη διάρκειά του.

Ο Δήμος Αγρινίου βρίσκεται χρονικά στην αρχή μιας ακολουθίας ευκαιριών ουσιαστικής χρηματοδότησης τόσο της ανάκαμψής του από τις συνέπειες της πανδημίας Covid-19, όσο και της επαναφοράς του σε καλύτερα επίπεδα κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης από εκείνα πριν τη δεκαετή οικονομική κρίση.

Μέχρι το 2023 θα έχουν ολοκληρωθεί οι εκταμιεύσεις κεφαλαίων από την προγραμματική περίοδο 2014-2020 . Ακόμη, μέχρι το 2023 θα έχει εκκινήσει η υλοποίηση δράσεων στο πλαίσιο της προγραμματικής περιόδου 2021-2027. Το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων μετασχηματίστηκε σε Εθνικό Πρόγραμμα Ανάπτυξης, προβλέποντας πληθώρα δράσεων αναπτυξιακού χαρακτήρα για την περίοδο 2021-2025. Επιπλέον, ο Δήμος θα ωφεληθεί των δράσεων του Ταμείου για την Ανάκαμψη από τις συνέπειες της πανδημίας Covid-19. Τέλος, υπάρχει πληθώρα επιπλέον διαθέσιμων εργαλείων χρηματοδότησης συμπληρωματικού χαρακτήρα από διεθνείς κι ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης (Erasmus+, Interreg, Europe for Citizens, Urbact, Digital Europe κλπ.), οι οποίες μάλιστα χαρακτηρίζονται από σημαντικά μικρότερες γραφειοκρατικές διαδικασίες και μεγαλύτερους ρυθμούς εκταμιεύσεων.

Οι παραπάνω χρηματοδοτικές ευκαιρίες πρέπει αφενός να αντιστοιχιστούν τάχιστα με ήδη σχεδιαζόμενα έργα του Δήμου, αφετέρου να εξεταστούν σε βάθος, ώστε να μπορέσουν οι αρμόδιες Υπηρεσίες του Δήμου να προτείνουν νέες δράσεις και έργα που μπορεί να ανέβαλαν στο παρελθόν, ελλείψει σταθερής χρηματοδότησης. Καθώς το σημαντικότερο τμήμα του κοινοτικού προϋπολογισμού για την περίοδο 2021-27 αναμένεται να αφιερωθεί σε δράσεις προώθησης της κοινωνικής συνοχής, είναι ιδιαίτερης σημασίας η ανάδειξη της κοινωνικής διάστασης όλων των έργων που θα ενταχθούν στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του Δήμου, ώστε να μπορούν να χρηματοδοτηθούν από επιπλέον πηγές.